De beroemde roman ‘Leven en lot’ (1980) van de Russische schrijver Vasili Grossman (1905-1964), waarvan de Nederlandse vertaling in 2008 verscheen, is in feite het tweede deel van een duologie. Dit tweede deel was in de Sovjettijd in Rusland verboden en is daar pas na de perestrojka gepubliceerd. Het eerste, minder controversiële deel is wel officieel verschenen (1952) onder de titel ‘Voor een rechtvaardige zaak’. ‘Leven en lot’ begint waar het eerste deel, nu in het Engels vertaald als ‘Stalingrad’ ophoudt. Het schetst de voorgeschiedenis van de belangrijkste personages en beschrijft de harde strijd tussen de oprukkende Duitse troepen en het Russische leger dat zijn hoogtepunt vindt in de slag om Stalingrad. De twee romans samen kunnen worden gezien als een twintigste-eeuwse ‘Oorlog en vrede’ en vormen een hoogtepunt in de Russische literatuur van de vorige eeuw. Een Nederlandse vertaling zou zeer op zijn plaats zijn. Schitterende roman, zeer aanbevolen.